Waarom relaties het geheim zijn van gezond ouder worden

Veel lichaamsbeweging, gezond eten, een positieve instelling... er is veel advies over hoe je je lichaam en hersenen in optimale vorm kunt houden naarmate de jaren verstrijken.

Maar Louis Cozolino, hoogleraar psychologie aan de Pepperdine University, heeft nog een andere reden. In Timeless: Nature's Formula for Health and Longevity  benadrukt hij de positieve impact van menselijke relaties.

"Van alle ervaringen die we nodig hebben om te overleven en te gedijen, is de ervaring van het omgaan met anderen het meest zinvol en belangrijk", schrijft hij.

Zijn denken komt voort uit het relatief nieuwe veld van interpersoonlijke neurobiologie, gebaseerd op de erkenning dat mensen het best niet geïsoleerd kunnen worden begrepen, maar in de context van hun connecties met anderen.

Onze hersenen, schrijft Cozolino, zijn sociale organen, en dat betekent dat we bedraad zijn om met elkaar in contact te komen en in groepen te communiceren. Een leven dat sociale interactie en mens-tot-mens contact maximaliseert, is goed voor de hersenen in elke fase, vooral voor de ouder wordende hersenen.

Sinds de publicatie van Cozolino's eerdere boek, The Neuroscience of Human Relationships, is het vakgebied van de sociale neurowetenschappen enorm uitgebreid. We weten nu dat mensen met meer sociale steun over het algemeen een betere geestelijke gezondheid, cardiovasculaire gezondheid, immunologisch functioneren en cognitieve prestaties hebben. De bekende, langlopende Harvard Medical School Nurses' Health Study was een van de eerste onderzoeken om te onthullen hoe sociaal geïntegreerd zijn in de loop van de tijd kan leiden tot meer gezondheid , tevredenheid met het leven en een langer leven.

Onderzoekers ontdekten dat mensen met meer sociale banden de neiging hadden om langer te leven, ongeacht hun sociaaleconomische status, roken, drinken, sporten of zwaarlijvigheid. Het sterftecijfer van mannen met de minste banden was 2,3 keer dat van mannen met de meeste banden, vonden de onderzoekers, terwijl het sterftecijfer van vrouwen met de minste banden 2,8 keer dat van vrouwen met de meeste banden was.

Een verklaring is dat sociale relaties ons stressresponssysteem helpen kalmeren. Terwijl chronisch hoge niveaus van het stresshormoon cortisol grote schade aanrichten aan onze fysieke en emotionele gezondheid, heeft het ervaren van veilige en ondersteunende sociale relaties het tegenovergestelde effect en houdt ons stressresponssysteem onder controle. 

"Hoe we ons binden en gehecht blijven aan anderen, vormt de kern van onze veerkracht, zelfrespect en fysieke gezondheid", schrijft Cozolino. "We bouwen de hersenen van onze kinderen door onze interactie met hen, en we houden onze eigen hersenen gedurende het hele leven groeien en veranderen door verbonden te blijven met anderen."

Het brein gedurende je hele leven

Cozolino's boek is verreikend en behandelt vele aspecten van de hersenontwikkeling en de impact van menselijke connecties, van de prenatale fase en de kindertijd tot de adolescentie en volwassenheid tot het levenseinde. We leren dat de manier waarop de hersenen informatie verwerken, verandert om aan de behoeften van elke levensfase te voldoen.

Naarmate we ouder worden, wordt wat verloren gaat aan snelle herinneringen en kortetermijngeheugen gecompenseerd door het vermogen om te reflecteren en meerdere perspectieven te behouden, betoogt Cozolino. Neurologische veranderingen in het ouder wordende brein kunnen bijdragen aan emotionele regulatie en een verhoogd vermogen om medelevend met anderen om te gaan. Dat komt deels omdat de effecten van angst en angst op de hersenen meestal afnemen naarmate mensen ouder worden, waardoor ze sociale situaties met minder defensiviteit en meer duidelijkheid kunnen zien, zegt de auteur.

Aangezien het menselijk brein zich bijna eindeloos aanpast gedurende de hele levenscyclus, is verandering net zo goed mogelijk voor oudere mensen als voor zuigelingen. Nieuwe neuronen blijven groeien in de hersenen tot het einde van hun leven, en wetenschappers zijn begonnen te kijken naar de hersenen van oudere volwassenen die een actief en productief leven leiden om erachter te komen waarom ze zo gezond zijn.

Veel gezonde oudere volwassenen vertonen bijvoorbeeld geen tekenen van significant verlies van hersenvolume na 100 jaar, zegt Cozolino. Wat is hun geheim? Het antwoord komt regelrecht terug op Cozolino's overtuiging: mensen die een buitengewoon lang leven leiden, zijn degenen die nauwe banden met anderen hebben onderhouden. Honderdjarigen, schrijft hij, hebben de neiging meer extravert te zijn en een hoger moreel te hebben, wat wijst op het bereiken van anderen, het geven en ontvangen van steun en het behouden van gehechtheden.

In zijn observaties over succesvolle agers is Cozolino vooral geïnteresseerd in de kwaliteiten van wijsheid en mededogen die de neiging hebben om naar voren te komen als het menselijk brein in de loop van de tijd verandert. Hoewel hij niet voor elke bewering studies aanwijst en toegeeft dat wijsheid moeilijk vast te stellen is, concludeert hij dat "veel wijsheid wordt uitgedrukt in hoe mensen met elkaar omgaan en elkaar behandelen." Hij biedt zijn eigen persoonlijke ervaringen met wijze ouderlingen langs de weg, en pleit voor de positieve invloed die aanhankelijke, ondersteunende ouderen op jongere mensen kunnen hebben.  

Als het gaat om praktisch advies, wijst Cozolino op manieren waarop ouderen die belangrijke verbindingen kunnen onderhouden. Grootouders hebben een duidelijke kans om voor hun kleinkinderen te zorgen, hulp die in deze tijd hard nodig is. Voor anderen kan vrijwilligerswerk in verschillende hoedanigheden gezonde relaties bevorderen. Dergelijke verbindingen zijn niet alleen goed voor ouder wordende mensen zelf, zegt Cozolino, ze zijn ook gunstig voor de samenleving als geheel.  

Hij schrijft: "In plaats van onze ouderen in de wei te laten lopen, zouden we kunnen leren om de ervaring, genegenheid en tijd die ze te bieden hebben te benutten."